Ελικοβακτηρίδιο πυλωρού, και εχθρός και σύμμαχος

Είναι λάθος να το θεωρούμε ως ένα παθογόνο μικρόβιο, λένε οι επιστήμονες
Το βακτήριο Helicobacter pylori (ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού) είναι γνωστό κυρίως επειδή προκαλεί έλκος αλλά και καρκίνο του στομάχου. Οι ιατρικές έρευνες που αποσκοπούν στην «εξάλειψή» του ίσως είναι λάθος. Το ελικοβακτηρίδιο «τείνει προς εξαφάνιση», ιδιαιτέρως στις πλουσιότερες χώρες εξαιτίας των αντιβιοτικών και της βελτιωμένης υγιεινής, και αυτό μπορεί να έχει απροσδόκητες συνέπειες.
Ο δρ Martin Blaser, μικροβιολόγος στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Νέας Υόρκης, και η ομάδα του συνέδεσαν ήδη τον κίνδυνο από την «εξαφάνιση» του ελικοβακτηριδίου με την αύξηση των επιπέδων της παχυσαρκίας αλλά και με την αύξηση των κρουσμάτων καρκίνου του οισοφάγου. Ο ίδιοι ερευνητές πρόσθεσαν και το άσθμα στον κατάλογο, με τη δημοσίευση μιας μελέτης, που δείχνει ότι παιδιά τα οποία δεν είχαν μολυνθεί από το H. pylori είχαν μεγαλύτερη πιθανότητα να υποφέρουν από άσθμα, από τα παιδιά που είχαν μολυνθεί.
Είναι λάθος, υποστηρίζει ο δρ Blaser, να θεωρούμε το H. pylori σαν άλλο ένα παθογόνο μικρόβιο. Ο ίδιος λέει ότι πρέπει να υπολογίζεται σαν ένας «συγκάτοικος» που άλλοτε βοηθά κι άλλοτε προκαλεί βλάβες…
Τα αποδεικτικά στοιχεία δείχνουν ότι οι «συγγενείς» του ελικοβακτηριδίου ζουν στα στομάχια θηλαστικών από τότε που εμφανίστηκαν, δηλαδή πριν από 150 εκατομμύρια χρόνια. Ειδικά το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού υπάρχει τουλάχιστον εδώ και 60.000 χρόνια και έως περίπου πριν από 50 χρόνια μόλυνε το 70 έως 80% του ανθρώπινου πληθυσμού. Σήμερα, λόγω της χρησιμοποίησης αντιβιοτικών για τις μολύνσεις των αυτιών –και μάλιστα σε βάση ρουτίνας– μόνο στο 5% των παιδιών στις ΗΠΑ υπάρχει το ελικοβακτηρίδιο. Και όμως: αυτή η μεταβολή, εκτιμά ο επιστήμονας, έχει επιπτώσεις.
Στομαχικό υγρό
Ο δρ Blaser ανακάλυψε για παράδειγμα, ότι το H. pylori βοηθά στη ρύθμιση των επιπέδων του στομαχικού όξινου υγρού. Εάν η ποσότητα γίνει πολύ ισχυρή και το στομάχι γίνει πολύ όξινο, το μικρόβιο παράγει μια ουσία, που ονομάζεται cag, σκοπός της οποίας είναι, όπως λέει χαρακτηριστικά ο επιστήμονας, να «επαναφέρει προς τα κάτω το επίπεδο του οξέος». Ωστόσο, το cag έχει και παρενέργεια. Είναι τοξικό στα «τοιχώματα» του στομάχου και είναι αυτή η τοξικότητα που προκαλεί έλκη και καρκίνους για τα οποία το H. pylori ενοχοποιείται.
Το προφανές ιατρικό στοίχημα –αυτό που συνέβη στην πραγματικότητα– είναι να εξαφανιστεί το βακτήριο με χορήγηση αντιβιοτικών που δρουν κατά του έλκους, αλλά όταν εξαφανιστεί το H. pylori εξαφανίζεται και η ομοιόσταση, επιτρέποντας την αύξηση του όξινου στομαχικού υγρού. Αυτό το οξύ έχει την τάση να «ανεβαίνει» από το πάνω μέρος του στομάχου προς τον οισοφάγο, και αυτό έχει δυσάρεστες συνέπειες. Στην πραγματικότητα η δραστική μείωση στις μολύνσεις από το H. pylori έχει ταυτιστεί με την εκτίναξη κρουσμάτων γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης, της νόσου που τη νιώθουμε σαν «καούρα». Μάλιστα, με την πάροδο του χρόνου, η βλάβη την οποία προκαλεί το οξύ στα τοιχώματα του οισοφάγου μπορεί να επιφέρει καρκίνο.
Η σχέση του ελικοβακτηριδίου με το άσθμα έχει διαφορετικό μηχανισμό. Οταν ο δρ Blaser και ο συνεργάτης του Yu Chen ανέλυσαν με βάση στοιχεία υγείας και διατροφής την Ανασκόπηση Εθνικής Υγείας και Διατροφής, διαπίστωσαν ότι τα Αμερικανόπουλα 3 - 13 ετών, που έχουν μολυνθεί με H. pylori έχουν 60% μικρότερη πιθανότητα να εκδηλώσουν άσθμα. Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι αυτό συμβαίνει επειδή το H. pylori κάνει το ανοσοποιητικό σύστημα «πιο δυνατό».
Ελκος
Επιπλέον, και η σύνδεση του H. pylori και του καρκίνου του στομάχου και του έλκους, είναι περίπλοκη. Έχοντας κάποιος το βακτήριο δεν σημαίνει ότι αυτομάτως θα πάθει έλκος. Παλαιότερα, τα περισσότερα άτομα μολύνονταν με H. pylori από την παιδική τους ηλικία, το έλκος όμως εμφανίζεται συνήθως όταν ο ασθενής βρίσκεται στην ηλικία των 30 ή 40 ετών. Επιπροσθέτως το έλκος είναι τρεις φορές πιο συνηθισμένη πάθηση στους άνδρες, παρά στις γυναίκες, αν και η συχνότητα μόλυνσης με το H. pylori είναι η ίδια και στα δύο φύλα.
Η σχέση του με τη βουλιμία
Το H. pylori επιδρά επίσης σε δύο από τις ορμόνες που ελέγχουν την όρεξη, την γκρελίνη (ghrelin) που μας κάνει να πεινάμε και τη λεπτίνη (leptin) που μας κάνει να αισθανόμαστε κορεσμένοι. Άτομα χωρίς H. pylori παράγουν περισσότερη ghrelin παρά αυτά με H. pylori. Αν και η σχέση δεν έχει επιβεβαιωθεί πλήρως, ο δρ Blaser εκτιμά ότι η «εξαφάνιση» του βακτηρίου θα επέτεινε την «επιδημία» παχυσαρκίας που μαστίζει τον δυτικό κόσμο. Όλα δείχνουν ότι αντί να απαλειφθεί το H. pylori, από το ιατρικό λεξιλόγιο, θα ήταν προτιμότερο σαν στρατηγική να «ρυθμιστεί» η σχέση του με τον ανθρώπινο οργανισμό με καλύτερο τρόπο. Μερικά άτομα είναι γενετικά πιο ευαίσθητα στο έλκος και πιο ευάλωτα στην εκδήλωση καρκίνου του στομάχου από άλλα. Γι’ αυτούς η «εξολόθρευση» του ελικοβακτηριδίου ίσως είναι η καλύτερη επιλογή. Ωστόσο, εάν τα γονίδια κάποιου προδιαθέτουν στο άσθμα ή την παχυσαρκία, η «εξολόθρευσή» του μάλλον θα είναι λάθος. Επιπλέον οι άνθρωποι δεν γεννώνται με το H. pylori στο στομάχι τους, μάλλον μολύνονται όταν είναι νέοι.
Ο δρ Blaser θέλει να πιστεύει ότι στο μέλλον, οι γιατροί θα εκτελούν τους ελέγχους ρουτίνας στα γονίδια των παιδιών για να βρουν τις ευαισθησίες τους, σταθμίζοντας έτσι το καλύτερο για τη μελλοντική τους υγεία.